Sunnudagurinn 8. mars 2020
Við kynnumst rithöfundi sem nýlega fékk forsætisráðherra Danmerkur til að skammast sín, taktföstu eitri og skoðum hvernig og hvað við myndum endurbyggja ef veröldin þyrfti á því að halda. Það er dansfílingur í meðmælum okkar þennan sólríka sunnudag.
I. Jonas Eika á höfundakvöldi
Í Norræna húsið er ávallt gott að koma, hljóðvistin með eindæmum góð, hvert rými nosturslega hannað og mótað fyrir fólkið sem sækir húsið. Enn stendur hönnun Alvars Aalto fyrir sínu, það er eins og hann hafi haft sérlega góða tilfinningu fyrir mannlegum þörfum. Sagan segir að Alvar hafi fengið sér í tána, vaknað helst til vankaður (eða ofurskýr í hausnum), horft til Esjunnar og gert fyrstu skissurnar að húsinu. Hvort sem sagan er sönn eður ei minnir ásýnd hússins utanvert óneitanlega á Esjuna og tengir það við umhverfi sitt; Vatnsmýrina, sem tengist Tjörninni, sem tengist sjávarsíðunni, sem verður að Faxaflóanum og sjávarsíðunni hinum megin, landi sem stígur upp úr fjörunni og rennur upp sjálft kílómeters hátt fjallið. Esjan sjálf er svo í akkúrat hæfilegri fjarlægð frá höfuðborginni, svo hún virðist sífellt margbreytileg fyrir mannsaugað og færir höfuðborgarbúum ávallt nýjustu fréttir af tíðarfari á suðvesturhorninu. Hún er okkar lifandi málverk af blæbrigðum birtunnar hér á norðurhjara. Þessi skilyrði, þetta málverk verða að teljast til lífsgæða.
Norræna húsið er byggt og rekið af Norrænu ráðherranefndinni. Ráðherranefndin er í raun framkvæmdaraðili hins formlega norræna samstarfs sem er elsta fjölþjóðlega samstarf heimsins af sinni tegund sem inniheldur til að mynda fyrsta vegabréfasambandið.
Stóra systir ráðherranefndarinnar er svo Norðurlandaráð. Eitt af því sem ráðið gerir og það af myndarbrag er að veita verðlaun í fimm flokkum ár hvert. Þeirra elst eru bókmenntaverðlaunin. Á verðlaunahátíðinni sem fram fór í Tónleikahúsinu í Stokkhólmi í október í fyrra gerðist tvennt sem rataði í fréttir, sem skipuleggjendur hátíðarinnar og verðlaunanefndirnar sáu kannski ekki fyrir.
Gréta Thunberg (fædd 2003) sendi skeyti og afþakkaði umhverfisverðlaunin sem stóð til að veita henni. Og svo var það annar ungur aðgerðasinni, Daninn Jonas Eika (fæddur 1991), sem hlaut bókmenntaverðlaunin fyrir smásagnasafnið Efter solen. Hann nýtti tækifærið og sendi forsætisráðherra sínum og í raun öllum norrænum ráðamönnum tóninn. Lítum á það:
Þakkarræða Jonasar Eika í Stokkhólmi í október 2019. Hægt er að fá enskan texta með því að velja CC í neðra hægra horni.
Hafi fólk ekki tekið eftir Jonasi Eika áður þá er næsta víst að hann hafi rækilega náð athyglinni með þessum orðum í Stokkhólmi. Við sem sátum í salnum getum vitnað um að loftið var rafmagnað, hann virkilega snerti við fólki. Einhverjir skömmuðust sín, aðrir hylltu rifhöfundinn unga og sumir urðu frávita af bræði.
Við ætlum ekki að orðlengja um bókina hans eða ferilinn en bendum hér á ágæta kynningu á menningarvef RÚV og sérstaklega brot úr úrvalsþættinum Orð um bækur sem finna má neðarlega. Bókin er ekki komin út í íslenskri þýðingu en í þættinum eru lesin brot úr henni á íslensku. Efter solen er meðal annars fáanleg á bókasafninu í Norræna húsinu (sem er sér kapítuli) og 3 söfnum til viðbótar.
Og nú er Jonas Eika sum sé á leiðinni til Íslands og verður á höfundakvöldi í Norræna húsinu á miðvikudag. Höfundakvöldin eru röð gæðastunda í aðalsal hússins þar sem rithöfundar ræða verk sín og störf við sérvalda umræðustjóra. Við mælum að sjálfsögðu með að fólk geri sér ferð í Vatnsmýrina á höfundakvöld en eigi maður ekki heimangengt sér Norræna húsið við því. Kvöldin eru send út beint á netinu og aðgengileg þar í kjölfarið. „Alt i orden i Norden“.
Það er viðeigandi að með Jonasi verður Ísold Uggadóttir kvikmyndaleikstjóri en mynd hennar Andið eðlilega fjallar á einstaklega áhrifaríkan en áreynslulausan hátt um málefni innflytjenda. Hana má má til dæmis leigja í Sjónvarpi Símans.
Danski rithöfundurinn Hanne Højgaard Viemose er tilnefnd til verðlaunanna í ár. Það er hún sem ræðir við Jonas og Ísold. Þau spjalla saman á ensku.
Til verðlaunanna í fyrra voru fyrir Íslands hönd tilnefndar nöfnurnar Kristín Eiríksdóttir og Ómarsdóttir. Þá var hinn grænlenski Pivinnguaq Mørch einnig tilnefndur en hann var einmitt gestur á höfundakvöldi í Norræna húsinu í maí í fyrra. Hér er upptaka frá því. Tilnefningar til verðlaunanna í ár voru kynntar í febrúar. Þau verða veitt í Hörpu hér í Reykjavík í haust.
Þess má að lokum til gamans geta að ykkar einlæg kynntust einmitt fyrir tilstilli Norrænu ráðherranefndarinnar fyrir réttum 20 árum og það á Grænlandi.
Höfundakvöld: Jonas Eika,
Norræna húsinu.
Miðvikudagskvöldið 11. mars kl. 19:30.
Við erum að hlusta
Sólin skín á vetrarlandið Ísland og ekki laust við að hugurinn reiki í páskaátt. Við byrjuðum óvart að hlusta á myrkralexíur Charpentiers sem voru samdar til flutnings í dymbilviku. Viðeigandi að hlusta á tónlist hans þegar Eurivision-fárið er komið á fullt, hann samdi jú sjálft Eurovision-stefið. Svo eru það íslensku sönglögin, ný og gömul – af nógu að taka.
II. Sviðsverk fyrir stórt svið
Það eru margar ástæður fyrir því að við getum hiklaust mælt með því að þú lesandi góður drífir þig á sýningu Marmarabarna (Marble Crowd), Eyður. Þetta hressandi sviðsverk var frumsýnt á stóra sviði Þjóðleikhússins 15. janúar og þá voru aðeins fyrirhugaðar tvær sýningar. En svo gerðist það að sýningin hlaut fínustu viðtökur og færri komust að en vildu. Því skapaðist eftirspurn fyrir aukasýningu og því kalli hefur nú verið svarað. En eftir því sem best er vitað er um að ræða aðeins eina aukasýningu þann 20. mars. Við vorum spennt og nældum okkur í miða á frumsýninguna, a.m.k. annað okkar.
Eyður er hugleiðing um samsetningu heimsins, strandaglópa á eyju sem reyna að endurskapa veröldina okkar eftir minni. Í ferlinu birtast sterkar senur sem við kannski þekkjum og eru í senn ádeila á nútímann og fallegar myndir að horfa á. Í upphafi verksins er ekki alveg ljóst hvar við erum stödd eða hvert við stefnum. Eftir því sem líður á sýninguna skýrist það að því leyti sem það á að skýrast.
Við minntumst á fyrirlestra Andra Snæs í meðmælum okkar í haust. Hér má segja að sama umfjöllunarefnið sé mætt á hitt stóra sviðið í Reykjavík. Plast, ofneysla, vatnið og völd. Sama innihaldsefnið að hluta, allt önnur útkoma.
Það er fagnaðarefni að svona leiksýning eða sviðsverk rati á stóra svið Þjóðleikhússins. Verk sem er ekki endilega leikrit, ekki bara dansverk – verk sem er óhefðbundið þannig að það hefði ekki endilega ratað á meginsvið þjóðarleikhússins. Og það er von mín að sem flest leikhúsáhugafólk fái tækifæri til að sjá Eyð.
Marmarabörn, Marble Crowd, er sviðslistahópur einna helst skipaður dönsurum, sem hefur getið sér gott orð frá stofnun fyrir uppfærslur sínar. Fyrstu tvær birtust á Reykjavík Dance Festival og kannski þess vegna langar mann að flokka hópinn dansmegin. Og því ekki? Mæltum við ekki einmitt með unglingakór syngja um ástina og samlífi á síðustu útgáfu RDF? Það er gott að eilítið er að losna um fastmótaðar skilgreiningar í samfélagi mannanna, og við fáum að dvelja í ró á gráa svæðinu.
Eyður,
Þjóðleikhúsinu.
20. mars kl. 19:30
III. Eitur
Við erum í dansham þennan sunnudaginn. Í lok febrúar frumsýndi Íslenski dansflokkurinn nýtt verk á Nýja sviði Borgarleikhússin. Verkið er samið af finnska danshöfundinum Elinu Piranen en eins og oft er eiga dansararnir sinn þátt í sköpuninni og því skráðir með á höfundalistann. Elina hefur svo dregið með sér landa sína til að fullkomna útkomuna. Sviðstónskáldið Ville Kabrell og dramatúrginn Heidi Väätänen leiða saman hesta sína ásamt Elinu og Valdimar Jóhannssyni.
Við mælum hiklaust með Rhythm Of Poison. Verkið er ekki langt en fullt af fjöri og uppákomum frá byrjun til enda. Okkur hafði verið sagt að koma svartklædd til sýningarinnar og tókum eftir því að ólíkt venju var ekki skipað til sætis á aðgöngumiðanum. Þetta átti sér svo eðlilegar skýringar þegar inn í salinn var komið. Við viljum auðvitað ekki segja of mikið en þar voru bara alls engin sæti. Það kom þó ekki að sök.
Þegar þetta er skrifað er orðið vel selt á þær sýningar sem eftir eru og verkfallsaðgerðir gætu sett strik í reikninginn.
Listdansstjóri ríkisins Erna Ómarsdóttir hefur getið sér gott orð í alþjóðlegum dansheimi og það er ekki of djúpt tekið í árinni þegar maður segir hana hafa skapað sér fremur einkennandi stíl. Þegar þær Erna og Elina hittust fyrir nokkrum árum á danshátíð erlendis fundu þær strax að á einhvern hátt dönsuðu þær í takt og ekki langsótt að leita til Elinu um samstarf við Íslenska dansflokkinn. Dulvitundardans verksins smellpassar inn í efnisskrá dansflokksins, ný-mannátið (!?) og hin kvenlægu öfl sömuleiðis.
Það fer kannski aðeins of lítið fyrir Íslenska dansflokknum en hann virðist vera að gera góða hluti og því þess virði að gefa honum gaum. Til dæmis má rifja upp meðmælamola okkar frá í október með samvinnuverkefni flokksins og Sinfóníunnar núna 1. apríl.
Rhythm Of Poison,
Íslenski dansflokkurinn, Borgarleikhúsnu.
15. og 18. mars kl. 20.
Með von um að veirur, veður eða verkföll setji ekki strik í reikninginn og kærri kveðju,
Edda og Greipur
(Í gær barst áskrifendum okkar lítill póstur sem ætlaður var öðrum en áskrifendum. Við biðumst velvirðingar á því.)