Sunnudagurinn 17. nóvember
Við erum í sögugír í skammdeginu og beinum sjónum okkar að gömlum og nýjum sögum. Unglingar syngja um ástir 21. aldarinnar, Andri Snær og Árni Heimir skoða handrit og tengja með þeim fortíð, nútíð og framtíð og Páll Haukur Björnsson sýnir stór veggverk og skúlptúra sem geyma kannski sögur (eða hugmyndir um sögur).
I. Sagnasöngur í Tjarnarbíói
Nóvemberútgáfa Reykjavík Dance Festival, RDF, fer fram dagana 20.–23. nóvember. Hátíðin hefur verið haldin frá 2002 en þungamiðja starfseminnar er danshátíð síðsumars. Því til viðbótar hafa frá 2014 verið haldnar minni hátíðir, eins konar fylgitungl á sveimi á árinu. RDF hefur alla tíð verið fjölþjóðleg og boðið heimamönnum og gestum þeirra upp á sjóðheita innsýn í dansheiminn með margvíslegum hætti.
Það ætti ekki að koma neinum á óvart að það er sterk danssena í Reykjavík, mikil gróska og kraftur. Okkur þótti því tilvalið að mæla með dansmola í skammdeginu. Einhverjir gætu deilt um hvort um dans sé að ræða eða ekki. Þið verðið bara að ákveða það sjálf.
Dansararnir og danshöfundarnir Ásrún Magnúsdóttir og Alexander Roberts bjóða upp á sýninguna The Teenage Songbook of Love and Sex á föstudag, 22. nóvember í Tjarnarbíói. Um er að ræða kór sem samanstendur af ungu fólki á aldrinum 15–19 ára. Þau hafa skrifað lög, söngvasafn, sem eru allt sögur um þeirra eigin reynslu af rómantík og kynlífi. Þau syngja um ástina, forvitni, um það að sofa hjá í fyrsta skipti og ástarsorg. Þau segjast syngja fyrir druslur, fyrir þau sem koma út úr skápnum en líka um kynferðislega misnotkun, ótta og bælingu og fleira sem brennur á.
Kórinn hyggst ferðast um heiminn og kynnast jafnöldrum sínum og bjóða þeim upp í samsöng. Þau voru í Björgvin í Noregi í október og komu fram á alþjóðlegu leiklistarhátíðinni Meteor. Við það tilefni voru þau tekin tali af þarlendu hlaðvarpi:
Heyra má lagið Thirsty Bitch úr söngvasafninu á fjórðu mínútu í hlaðvarpsþættinum
Ásrún og Alexander hafa áður unnið með börnum og ungmennum undir danshattinum og hafa sérstakan áhuga á að vinna með þessum aldurshópi. Ásrún hlaut til að mynda tilefningu til Grímunnar 2017 sem danshöfndur ársins fyrir sýninguna Hlustunarpartý sem þau unnu að saman ásamt fleirum en það var þátttökuverk með 30 ungmennum. Fyrir þremur árum frumsýndu þau Made in Children á litla sviði Borgarleikhússins.
Þess má að lokum geta að nýtt verk eftir Ásrúnu og vinkonu hennar Höllu Þórlaugu Óskarsdóttur, Ertu hér, verður frumsýnt í Borgarleikhúsinu í maí.
The Teenage Songbook of Love and Sex
Reykjavík Dance Festival
Tjarnarbíói, föstudaginn 22. nóvember kl. 21.30 (45 mín)
Handhafar Menningarkorts Reykjavíkur fá afslátt af miðaverði
II. Handritin okkar
Grábrókarhraun rann fyrir rúmum 3000 árum. Það er 2000 árum áður en við höldum Íslandsbyggð hafi hafist. 1000 árum áður deyr loðfíllinn út vegna hitabreytinga annarsstaðar á jörðinni. Það getur verið áhrifaríkt að skoða náttúruvætti þar sem greinilega má skynja tímann; standa á Grábrók, vita til þess að svona mikilfengleg náttúrusmíð hafi orðið til fyrir ekki lengri tíma og skoða svo hvað hefur gerst síðan.
Elstu handritin sem Árni Heimir Ingólfsson skoðar í nýútkominni bók sinni Tónlist liðinna alda eru nærri 1000 ára gömul skrifuð á kálfaskinn. Manni finnst 3000 ára hraun ungt en 1000 ára tónlistarhandrit ævafornt. Svona er tíminn afstæður.
Bók Árna er í raun stórfrétt um að á Íslandi var víst til tónlist; það var ekki bara saggi í húsum og fólk blautt í fæturna. Og sennilega var það tónlistin sem var helsta tenging landsmanna við alþjóðlega strauma. Hún er sannarlega tungumál sem allir skilja. Það er gott til þess að vita að gildi tónlistarinnar var meira en við höfum haldið, það mikið að hún var kálfaskinnsins virði. Bókin er glæsileg, fróðleg og skemmtileg. Hana prýðir fjöldi ljósmynda af tónlistarhandritum frá t.d. Vestfjörðum og Vatikaninu sem er ekki bara fróðlegt að skoða heldur eru mörg þeirra mjög falleg. Við mælum heishugar bókinni.
Samhliða bókinni hefur komið út safn tónlistar á Spotify.
Gömlu handritin okkar koma líka við sögu í nýrri bók Andra Snæs Magnasononar Um tímann og vatnið sem kom út nú í haust og ætti að vera flestum kunnug. Bókin tekur enda á umhverfisvánni, loftslagshamförunum, hamfarahlýnuninni, loftslagsmálunum, súrnun sjávar; tínir til fjölmarga þræði sem tengjast þessu lang stærsta máli samtímans og tvinnar þá saman í skiljanlega frásögn um vatn og tíma. Þetta gerir hann upp á gamla mátann, með því að segja sögur af sínu fólki (sem flestar eru nauðsynlegar fyrir framvinduna, en aðrar hefðu gjarnan mátt missa sín) og setja í samhengi við vísindin, stjórnmálin, söguna, náttúruna og handritin. Handritin leika lykilhlutverk í að skilja tímaás sögunnar. Þessi fornu rit, orð rituð á kálfakinn með þykku formfögru letri, varðveita ekki bara merkar sögur og tónlist, heldur minna á mikilvægi þess að rækta menninguna og tungumálið. Þau gera okkur kleift að setja okkur í raunverulegt samhengi við líf fyrir mörg hundruð árum og opna um leið fyrir hugmyndina um mannlíf á Íslandi eftir 1000 ár.
Konungsbók eddukvæða, elsta og merkasta safn eddukvæða, sem hefur varðveist, er geymt í Árnastofnun. Þar er að finna Völuspá um heimsmynd og heimssýn Ásatrúarinnar. (Nýir flottir þættir um Völuspá á Rás 1.) Þar endurspeglast umhverfisváin, sem við stöndum frammi fyrir. Margir fræðingar hafa rýnt í fornar sögur af goðum, mönnum og meinvættum og notað til að útskýra samtímann, enda eru þær einfaldlega sögur sem spretta úr myrkviðum mannsins og samspili við náttúruna. Joseph Campell er einn þeirra, samanburðargoðsagnafræðingurinn mikli sem rannsakaði trúarbrögð heimsins og dæmisögur og speglaði um gjörvalla jörðina.
Að orða það sem við getum ekki gert okkur í hugarlund er stór áskorun og það að breyta lifnaðarháttum okkar og pólitík virðist einnig vera það. Um tímann og vatnið, handritin og goðsögurnar eru gott veganesti í að auðvelda okkur það.
Andri Snær pakkaði bókinni sinni inn í þéttan fyrirlestur sem hann hefur við nokkur tækifæri flutt í Borgarleikhúsinu í einskonar ritröð í leikhúsi (Bergur Ebbi Benediktsson og Vera Illugadóttir bætast við fljótlega). Aðeins einn flutningur er eftir, þann 26. nóvember.
En talandi um loðfíla. Þessir síðustu sem dóu út, árþúsundi áður en Grábrókarhraun rann, dóu úr þorsta. Fyrr í mánuðinum birtu helstu fréttamiðlar heims fregnir af því að 15000 ára manngerðar loðfílagildrur hafi fundist í Mexíkó. Að hugsa sér.
Um tímann og vatnið,
Borgarleikhúsinu, 26. nóvember kl. 20:00.
III. Loforð um landslag
Fyrir þá sem hafa ekki farið í galleríið Berg Contemporary (og óttast jafnvel heimsóknir í slík sölugallerí) hvetjum við til að stinga inn nefinu og kanna verk Páls Hauks Björnssonar. Það er sannarlega vert að fylgjast með honum í myndlistinni. Titill sýningar hans, Loforð um landslag – the field itself, and the movement through, felur í sér einhvers konar hugmynd um sögu, atburðarás í tíma og rúmi. Sögugerð er þó ekki helsta hugðarefni Páls Hauks (ef til vill tilbúin tenging höfunda á milli sunnudagsmola, sem hafa einfaldlega svo gaman af því að búa til tengingar). Hvernig eitthvað öðlast gildi, munurinn á þér og sandkorni (ef einhver er), fagurfræði og ferðalög um náttúru eru sennilega pælingar sem standa honum nær.
Veggverkin eru flest stór, sprúðlandi litagleði er ríkjandi, áferðin margbreytileg og inn á milli leynast litlar ljósmyndir og orð eða setningar sem draga mann aftur niður á jörðina ef vera skyldi að kætin yfir litabombunum hafi þeytt mani upp í loftið. Hugurinn reykar til bandaríska listamannsins Cy Twombly (1928–2011) og orkumikilla teikninga og málverka sem hann vann stundum með lokuð augun til að taka af sér valdið.
Verkin á sýningunni eru sum hver framhald úr sýningunni Dauði hlutarins í hinu listamannarekna Kling & Bang í Marshallhúsinu, fyrir réttu ári síðan, en þar komu við sögu ýmsar plöntur og býflugur sem sveimuðu um rýmið, hunangspollar og risaprent af himninum á gólfinu. Blaðamaður RÚV tók Pál tali í tengslum við þá sýningu og ræddi við hann um pælingar sínar.
Í Berg eru auk tvívíðu verkanna skúlptúrar á gólfi og veggjum, ósköp fallegir og fínlegir, hver með sínu móti, til þjónustu reiðubúnir að gleðja augað eða kitla heilann.
Kannski snúast verkin öll um skipulegt kaos og dauðann. Eða bara leik og gleði. Það er í öllu falli af ýmsu að taka í hverju verki fyrir sig, hvort heldur valið er að svamla í yfirborðinu eða kafa í undirdjúpin. Sagan verður til í því samtali, milli verks og áhorfanda.
Páll Haukur Björnsson, Loforð um landslag.
Sýningin er opin til 21. desember, 2019.
Berg Contemporary, Klapparstíg 15.
Hlýjar nóvemberkveðjur,
Edda og Greipur
Eitt enn. Hönnunarverðlaun Íslands voru veitt á fimmtudaginn. Genki Instruments hlaut aðalverðlaunin fyrir tækninýaldarundrið Wave, hring til að stjórna tónlist með hreyfingum. Í nýjasta tölublaði HA, tímariti um hönnun og arkitektúr, sem kom út við sama tilefni er að finna viðtal við hönnuði Wave og aðra verðlaunahafa.
Í dag kemur út þriðja þáttaröð The Crown á Netflix og við hitum upp með krýningartónlist Händels. Við hlustum líka á enn eldri tónlist liðinna alda og svo á glænýja íslenska tónlist.
Edda og Greipur mæla með er fréttabréf sem inniheldur mola úr reykvísku menningarlífi sem við höfum valið af kostgæfni fyrir áskrifendur okkar. Bréfið berst passlega fyrir sunnudagskaffið aðra hverja viku.
Allar ábendingar og athugasemdir eru velkomnar. Þeim má koma til skila með því að svara þessum pósti.
Ef ykkur líkar fréttabréfið megið þið endilega láta aðra vita af því.