Sunnudagurinn 14. febrúar
Í dag sendum við ykkur þrenn meðmæli úr menningarlífi höfuðborgarinnar sem nú er óðum að vakna til lífsins. Það verður enginn svikinn af sýningum í Hverfisgalleríi og Hönnunarsafninu né tónleikum í Eldborg í mars. Vonandi kunnið þið að meta molana og að þeir renni ljúflega niður með rjómabollunum.
Molar dagsins 🧁
I. Einkasýning Helenu Margrétar Jónsdóttur, Hverfisgalleríi,
II. Pekka Kuusisto með Sinfóníunni,
- Við erum að hlusta,
III. Deiglumór í Hönnunarsafninu,
- Eitt enn: Ýrúrarí.
I. Hver er draumurinn?
Draugur upp úr öðrum draug, einkasýning Helenu Margrétar Jónsdóttur
Hverfisgallerí, Hverfisgata 4.
Stendur til 13. mars 2021.
„Dagarnir eru beiskir og saltir en næturnar sætar, eins og marsipan... Tunglið og stjörnurnar rúllast upp á milli lakkrísins og tungan rúllar út til að taka á móti þeim“
er meðal þess sem Helena Margrét Jónsdóttir skrifar í texta sem fylgir fyrstu einkasýningu hennar sem nú stendur yfir í Hverfisgalleríi. Helena hóf nám í myndlist í Hollandi en flutti sig svo aftur til heimahaganna og útskrifaðist með BA próf í myndlist frá Listaháskóla Íslands vorið 2019. Hér er stutt en skemmtilegt innlit á vinnustofu Helenu í mánuði myndlistar í október síðastliðnum, þar sem hún var einmitt að undirbúa sýninguna.
Helena er málari og þegar á kristaltæru að það er hennar miðill, þó henni færðist væntanlega vel úr hendi að vinna í aðra. Pensilstrokurnar eru hárfínar, myndefnið blanda af hlut- og óhlutbundnu þar sem hið óhlutbundna og kylliflata verður eiginlega hlutbundið í samhengi við ofurnámkvæmar eftirmyndir líkamsparta og þekktra hluta úr hversdeginum sem á þessari sýningu er aðallega nammi sem hefur verið í framleiðslu á Íslandi í áratugi og er lönguorðið hluti af þjóðarsálinni. Stjörnurúllan, Draumurinn og einhver nýstárlegri sykruð hlaupkönguló sem býður átekta á seiðandi bláum striganum. Ég stóð agndofa frammi fyrir tæknilegri færni málarans, og svo sem ekki í fyrsta sinn, og hallast að því að þarna sé um einskonar sérgáfu að ræða.
Ég man hvað mér létti þegar ég fattaði af hverju mér fannst köngulær óþægilegri skordýr en mörg önnur. Það er ómögulegt að vita í hvaða átt þær fara næst. Þær bíða og þjóta svo af stað, misfótafráar, sjá ekki neitt og geta verið komnar upp á háls áður en þú nærð að snúa þér við.
Verkin eru nokkuð fyndin og hreyfðu strax við líkamlegu minni mínu um köngulóaratvik og önnur úr nammistundum fortíðarinnar, þegar marsipanrúllan var rakin upp, puttarnir klístraðir og litla ég tók litla bita til að teygja eins mikið á sælunni og kostur var. Lakkrísinn fyrst og marsipanið svo. Það fylgir kannski okkur nátthröfnunum að elska marspian.
Við mælum aldeilis með heimsókn á sýningu Helenu, Draugur uppúr öðrum draug, og vekjum um leið athygli á því að nú eru óvenju margar málverkasýningar í gangi á hinum ýmsu sýningarstöðum borgarinnar og gaman að skoða þær hverja í samhengi við aðra hafi maður hug á borgarferð.
II. Óbeislað náttúruafl
Pekka Kuusisto með Sinfónunni; Grammy-veisla
Sinfóníuhljómsveit Íslands, Hörpu.
Fimmtudaginn 18. mars kl. 20.
Við sögðum frá fyrir stuttu síðan þá væntanlegum, nú nýlegum, hljómdiski Sinfóníuhljómsveitar Íslands, Occurrence. Á disknum er meðal annarra verka að finna fiðlukonsert Daníels Bjarnasonar sem má segja að hafi farið sigurför um heiminn eftir að Pekka Kuusisto frumflutti hann í Hollywood Bowl í Los Angeles síðsumars 2017. Til stóð að Pekka kæmi til Íslands 2019 og léki hann með Sinfóníunni en af því varð ekki.
Pekka er einskonar náttúruafl og vekur yfirleitt aðdáun, allavega umtal, hvar sem hann kemur fram. Eftirminnilegt er aukalagið sem hann tók eftir að hafa leikið fiðlukonsert Tsjajkovsíjs á BBC Proms-tónlistarhátíðinni 2016:
Það var einu sinni sagt um Pekka Kuusisto að hann hafi reynt að spila einleikskonsert með hljómsveit eins illa og hann gæti. Hvort það er satt vitum við ekki en við vitum að hann hefur oft nálgast verkefni sín með öðrum hætti en tíðkast í hinum klassíska sinfóníuheimi.
Í síðasta fréttabréfi mæltum við með tónleikum 25. febrúar þar sem þrír Íslandsvinir stíga á stokk með Sinfóníunni. Þau meðmæli eru enn í fullu gildi. Pekka gæti vel verið í þeirra hópi, hann hefur tvívegis leikið með hljómsveitinni áður, hann var gestur þess sem þetta skrifar á tónlistarhátíðinni Við Djúpið 2008 í mjög eftirminnilegri heimsókn og heyrði þá að hans sögn fyrst um tónskáldið unga Daníel.
Síðan hefur Kuusisto komið reglulega til Íslands, meðal annars leikið inn á upptökur í Gróðurhúsinu í Breiðholti.
Við hér á þessum síðum keppumst nú ekki við að vera fyrst með fréttirnar en nú er Pekka loks á leið til Íslands með konsertinn í farteskinu. Þetta er mögulegt þegar öllum áætlunum er hent upp í loft og dagskrá listamanna er í lausu lofti heimsfaraldurs. Fátt er svo með öllu o.s.frv.
Við mælum með tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands 18. mars. Á efnisskrá auk konsertsins eru tvö verk fyrir hljómsveit eftur Maríu Huld Markan Sigfúsdóttur og Önnu Þorvaldsdóttur. Miðasala hefst í vikunni, fáir miðar í boði og sjálfsagt eftirsóttir. Ekki missa af.
Við erum að hlusta 🎵🎶
Peter Máté, Pekka Kuusisto, Jói P, Króli, Vivaldi, María Huld Markan, Tómas Jónsson og Piazzolla prýða öll lagalistann okkar þessi dægrin.
III. Í deiglunni
Deiglumór keramik úr íslenskum leir 1930–1970
Hönnunarsafni Íslands, Garðatorgi 1.
Stendur til 16. maí.
Í gær opnaði sýningin Deiglumór sem er hluti af afrakstri um tveggja áratuga rannsóknarvinnu Ingu S. Ragnarsdóttur, mynd- og leirlistarmanns, á keramiki úr íslenskum leir. Lítið hefur fundist af fornminjum á Íslandi sem benda til nýtingar á leir, sem hér var og er til í talsverðu magni, en í útgáfu samhliða sýningunni er því haldið fram að tímaspursmál sé hvenær sönnur verði færðar á að landnámsmenn og -konur hafi mótað nytjahluti eða skrautmuni úr leir, þekkingin hafi verið til og þegar hafi verið sýnt fram á að þau hafi tileinkað sér járnvinnslu sem gjarnan helst í hendur við leirvinnslu.
Mér er minnistæð heimsókn í mannfræðisafnið í Mexíkóborg þar sem safngripum er raðað í tímaröð og ljóst að í fyrstu herbergjum safnsins eru munir úr steini og beinum, því næsta málmum, svo keramiki og síðar öðrum og viðkvæmari efnum. Hörðustu efnin varðveitast lengst og möguleg staðfesting á hugmyndum okkar því utan þess efnislega sem varðveitt er eða auðfundið.
Leirverkstæðin sem hér voru starfrækt voru fimm auk verkstæðis Guðmundar frá Miðdal í Listvinahúsinu en hann var frumkvöðull á sviðinu. Leirbrennsla Benedikts Guðmundssonar, Funi, Laugarnesleir, Roði og Glit voru hin en Ragnar Kjartansson, faðir Ingu Sigríðar, var einn af brautryðjendunum. Leirverkstæðin voru starfrækt í mislangan tíma en þau runnu sitt skeið samhliða breyttum tollalögum þegar keramik erlendis frá kom á íslenskan markað og kippti fótunum undan þeim.
Úr leirbrennslu Benedikts Guðmundssonar. Mynd fengin að láni af vef Hönnunarsafns Íslands.
Tignarleg leirker eru turnarnir á sýningunni. Litadýrð í glerungum, ægifögur rennd og útskorin leirker, blómum og mandöluskrýdd testell og ílát skreytt með ýmsum dýrum. Hugurinn reikar til Egyptalands, miðausturlanda og annarra fornra menningarsamfélaga og allra þeirra dýrgripa sem fundist hafa við fornleifauppgröft og segja okkur sögur fortíðar. Leirinn er merkilegt efni og rannsókn Ingu á nýtingu á íslenskum leir, sem 2018 fékk til liðs við sig listfræðinginn Kristínu G. Guðnadóttur, dýrmætt púsl inn í menningarsöguna. Mikil alúð hefur verið lögð í viðtöl við eftirlifandi aðstandendur þeirra sem ráku leirverkstæðin og er upplýsingum um þau hvert og eitt komið til skila á sýningunni með prýðilegum hætti.
Sýningin hefur að geyma gripi sem birta fjölbreytta flóru keramiks á tilteknu árabili, 1930–1970 eða fram til þess tíma sem í listsögulegu samhengi er almennt skilgreindur sem samtími. Þetta tímabil einkenndist af miklum breytingum í menningarlandslaginu, miklum áhrifum erlendis frá, tíðari gestakomum erlendra listamanna sem íslenskir listamenn kynntust á sínum ferðum eða í námi í útlandinu. Á þessum verkstæðum ríkti að því er virðist ákveðið jafnvægi á milli hlutverka listamannsins; ástríðunnar í listsköpuninni, brauðfæðing fjölskyldunnar með sölu á nytjavörum og ríkulegt samtal og samvera fjölmargra listamanna. Þættir sem álitlegt væri að horfa til að samþætta og hlúa að í ríkari mæli nú þegar við stöndum á bjargbrún með gott útsýni til allra átta.
Samhliða sýningunni kemur út vegleg bók, Deiglumór keramik úr íslenskum leir 1930–1970. Höfundar hennar eru Inga S. Ragnarsdóttir og Kristín G. Guðnadóttir og er hún gefin út af Minningarsjóði um Ragnar Kjartansson. Útgáfan er stílhrein og forsíðan sérlega falleg svarthvít ljósmynd af brennsluofni sem hefur verið opnaður. Var ég sérlega þakklát fyrir fróðlega texta og skemmtilegaar svarthvítar myndir úr starfsemi verkstæðanna og fyrir litljósmyndir af völdum gripum sem prentaðar eru á fíngerðan glanspappír sem skilar smáatriðum vel. Það vill nefnilega stundum fyrir farast að pappírsvalið þjóni öðrum hagsmunum en innihaldsins en hér er jafnvægið stórgott. Þakklát var ég fyrir stórt letrið, enda hlýtur það að henta vel bæði ungum og eldri, en viðurkenni að ég hefði kunnað að meta hefðbundnari uppsetningu á textum. Þar er kannski íhaldssemin í mér sem talar, en þessar aðfinnslur hafa ljóslega ekki að gera með hvorki innihald bókarinnar né þaðan af síður sýninguna sem ég tel óhætt að segja að sé strangheiðarleg sýning á nosturslega völdum gripum, hvar ljós hvers og eins fær að skína skært og saman þeir varpa ljósi á söguna.
Með sykur- og rjómakveðjum,
Edda og Greipur
Eitt enn…
Ýr Jóhannsdóttir lærði textílhönnun í útlandinu, í Glasgow, og hefur síðan verið starfandi undir heitinu Ýrúrarí. Meginviðfangsefni hennar er neysluvandi samtímans og hefur hún á sérlega frjóan og klókan hátt unnið með „upcycling“-endurnýtingu þar sem hún glæðir gamlar flíkur splúnkunýju og hressandi lífi með ísaumi, prjónuðum bótum, stærri götum eða hverju því sem hver flík kallar á. Í anda lýðræðis og hugmynda um mátt hins smáa, selur hún uppskriftir fyrir slikk og hvetur hvern og einn til að endurfæða sína eigin flík. Ýr er nú gestur í opinni vinnustofu í Hönnunarsafninu en hún var einnig tilnefnd til Hönnunarverðlauna Íslands fyrir verkefnið Peysa með öllu þar sem pulsuát landans hoppaði yfir á peysur. Hér er hún í viðtali við Dezeen sem er hönnuðum á Íslandi að góðu kunnugt vef- og tímarit.