Sunnudagurinn 17. janúar
Við byrjum í Mosfellsbæ á einkasýningu ungs listamanns en höldum líka vestur um haf á vængjum tónlistarinnar og með söguna í farangrinum. Við rýnum í verðlaunaðar plötur Sinfóníuhljómsveitar Íslands og hámhorfum á sjónvarpsseríu um söguleg bönd landa á milli. Ætli tengingar og hyldjúpar tilfinningar séu ekki undirtónn þessara mola í miðjum janúar.
Með sunnudagskaffinu í dag ☕️
I. Tilverur, einkasýning Sindra Ploder
II. Þríleikur Sinfóníunnar
III. Um Atlantsála, þáttaröð á RÚV.
- Eitt enn: Á Instagram, útskriftarsýning Ljósmyndaskólans
I. Tilverur Sindra Ploder
Tilverur, einkasýning Sindra Ploder,
Listasal Mosfellsbæjar.
Opin á opnunartíma bókasafnsins til 5. febrúar 2021.
Samkomustaðir í hverfum eru mikilvægir og ættu að mínu mati að vera sem flestir bæði innan- og utandyra. Menningarhús og bókasöfn landsins eru meðal þeirra og dæmi um staði þar sem flóra gesta er oft á tíðum fjölbreyttari en í söfnum og galleríum. Virk sýningastarfsemi hefur verið í Listasal Mosfellsbæjar um langt skeið en sýningarsalurinn er inn af bókasafninu, fallegur og bjartur hvítur salur sem hýst hefur fjölmargar sýningar listamanna.
Nú stendur yfir einkasýning ungs listamanns, Sindra Ploder, sem teflir fram fjölmörgum teikningum, ullarteppum, skúlptúrum og frábæru keramiki. Sindri er ástríðuteiknari og á sýningunni sem heitir Tilverur býðst gestum að glugga í valdar skissubækur hans sem hann á víst ófáar. Þar má glöggt sjá vinnuferlið hans og hvernig hver teikning er endurtekin þar til listamaðurinn finnur það jafnvægi sem hann leitar að. Tilfinningin úr ferlinu verður áþreifanleg þegar blaðað er í bókunum, endurtekningin, æðruleysið og þægilega augnablikið þegar allt finnur sinn rétta stað á blaðinu.
Teikningarnar á sýningunni eru allar af munnstórum fígúrum, flestar án líkama, en nokkrar með ævintýralega kroppa, tær og fingur. Þær eru svipsterkar og tilfinningaþrungnar, minna stundum á kött í miðju hvæsi. Munnarnir stórir með mörgum og oft beittum tönnum. Tennurnar og tjáningin í andlitunum eru í aðalhlutverki og ég hugleiddi af hverju. Getur verið að Sindri eigi í sérstöku sambandi við munninn á sér? Ætli það séu þá óþægindi, ofurnæmi eða ólgandi tilfinningar sem hann myndgerir? Það er þekkt fyrirbæri og öll sköpun á einhvern hátt úrvinnsla. Afgerandi dæmi eru verk Fridu Kahlo sem myndgerði þjáningu sína og tilfinningar í málverkum bæði með sérstökum sjálfsmyndum og oft á tíðum stingandi sárum myndum úr hennar daglega lífi. Eða eru fígúrur Sindra kannski litlir saklausir grallaraspóar sem hann spjallar við?
Einn af keramik mununum á sýningunni.
Sérhver teikning, hvort heldur er á blaði, bolla eða í skúlptúr felur í sér vaðandi eldorku og ég komst í mikið stuð við að skoða þær. Yfir þeim hvílir ólgandi tribal stemning og áminning um ritualið, helgisiðinn, iðkunina, hver sem hún kann að vera. Svo eru þær líka fyndnar. Af óljósum ástæðum leitaði hugur minn einnig til verka Vivien Suter sem ég hef mikið dálæti á og býr í frumskógum Guatemala þar sem hún vinnur að flennistórum málverkum í beinu samstarfi við náttúruna.
Kannski er það þessi tæra og frumstæða orka í verkum beggja sem myndaði tenginguna. Allt í alheiminum er í mínum huga tengt og akkúrat þarna er ein af þeim, úr fígúrum Sindra inn í djúpan skóginn. Það er ekki ofsögum sagt að ég fór út af sýningunni með eitthvað nýtt í farteskinu, settist upp í bílinn, setti á góða tónlist og söng hástöfum og axlardillaði mér alla heimleiðina.
Það er vandasamt verk að reka sýningarstað. Að mörgu er að huga og það krefst mikils úthalds og er á ábyrgð sýningarstaðarins að sjá til þess að verkin séu í sínu besta formi allt frá opnun á fyrsta degi og til lokunar sýningar. Upphengið var því miður ekki eins og best verður á kosið daginn sem við kíktum á sýninguna og gerðum við auðvitað athugasemdir við það og fengum þær fregnir að von væri á lagfæringu. Við minnum gesti á að kvitta í gestabókina, þær eru dýrmæt hausatalning fyrir sérhvern sýningarstað. Eigið stórgóða ferð í Mosó!
Við erum að hlusta 🎻
Nokkur lög tilvalin að dilla sér við með rauðvínsflöskunni úr síðasta fréttabréfi. Íslensk tónlist og meira til.
II. Íslensk tónlist fyrir hljómsveit
Þríleikur Sinfóníuhljómsveitar Íslands,
Recurrence, Concurrence og Occurrence.
Sono Lumius.
Undir lok síðasta árs var tilkynnt að Sinfóníuhljómsveit Íslands og stjórnandi hennar á plötunni Concurrrence, Daníel Bjarnason, frá árinu 2019 hefðu hlotið tilnefningu til Grammy-verðlauna fyrir frammistöðu hljómsveitarinnar. Platan er önnur í röð þriggja sem hljómsveitin tekur upp undir stjórn Daníels og gefur út hjá bandaríska upptökufyrirtækinu Sono Luminus. Fyrsta platan, Recurrence, kom út 2017.
Á föstudag kemur svo þriðja og síðasta platan í þríleiknum út. Hún heitir Occurrence. Af því tilefni langar okkur að skoða aðeins þessa mikilvægu útgáfu Sinfóníuhljómsveitar Íslands. Við mælum með íslenskri tónlist fyrir komandi viku; í bílinn, á gönguna, við uppvaskið eða bara fyrir afslöppun í sófanum.
Það er nefnilega tilefni til að staldra aðeins við. Þessi útgáfa á íslenskum hljómsveitarverkum er um margt athyglinnar verð. Um það vitna þau góðu viðbrögð sem plöturnar tvær sem komnar eru hafa fengið. Plöturnar eru eigulegar, tónlistin fjölbreytt og góð og tilhlökkunarefni að fá þá þriðju í safnið.
Þær allar eru teknar upp í hringómi (e. surround sound) og fyrir hvert verk var hljómsveitinni stillt upp sérstaklega þannig að hljóðheimur þess nyti sín sem best. Það má segja að upptakan sé í þrívídd og hlustandinn heyrir tónlistina þannig allt um kring. Upplifunin verður enda mjög áhrifarík. Þessu hafa upptökustjórinn Daniel Shores og hljóðmeistarinn Dan Merceruio stjórnað.
Frá upptöku á síðustu plötu þríleiksins í Norðurljósum Hörpu í desember 2019. Hljómsveitinn í hring og hljómsveitarstjóri í miðjunni.
Svo er það innilhaldið sjálft. Hér hefur á nokkrum árum verið fangaður magnaður tíðarandi og um leið gjöfult tímabil íslenskrar tónlistar. Mörg tónskáld eiga verk á plötunum þremur, einhver þeirra fleiri en eitt og breiddin er mikil. Hér má nefna Maríu Huld Markan en verk hennar Oceans hefur hlotið lof. Ekki minni athygli hefur sellókonsert Páls Ragnar Pálssonar fengið sem hann samdi fyrir Sæunni Þorsteinsdóttur. Konsertinn saminn að beiðni fílharmóníuhljómsveitanna í Hamborg og Los Angeles, hvorki meira né minna. Á sama diski á Haukur Tómasson píanókonsert sinn nr. 2. Hann var einnig pantaður af hljómsveitunum tveimur og stýrði Esa-Pekka Salonen frumflutningi í Hamborg og aftur í LA með Víking Heiðar við hljómborðið.
Á sama tíma og þetta útgáfuverkefni fór í loftið var hljómsveitarstjórinn og tónskáldið Daníel Bjarnason listrænn stjórnandi tónlistarhátíðar Los Angeles-fílharmóníunnar sem einfaldlega hét Reykjavík Festival. Stórbrotið tækifæri fyrir bæði hann og íslenska tónlist. Til stóð að fiðlukonsert hans yrði frumfluttur á hátðinni en af því varð þó ekki. Hann var frumfluttur síðar sama ár á útisviði fílharmóníunnar að viðstöddu fjölmenni. Konsertinn átti svo að hljóma einu og hálfu ári síðar í Hörpu eftir að hafa hljómað víða um heim. Ég var svo heppinn að fá að heyra hann í Helsinki undir stjórn tónskáldsins og bý lengi að því. Af flutningnum hér heima varð ekki en Íslandsvinurinn, finnski fiðlusnillingurinn Pekka Kuusisto, þurfti að afboða. (Tenging: Svo heppilega vildi til að áðurnefndur sellóleikari Sæunn Þorsteinsdóttir var á landinu og gat hoppað inn og flutt sellókonsert Daníels í staðinn.) Enn hefur konsertinn ekki hljómað í tónleikasal hérlendis en Pekka laumaðist til landsins í desember 2019 og tók hann upp með sinfóníunni og upptakan er á disknum sem kemur út á föstudag.
Frá flutningi Pekka Kuusisto á fiðlukonserti Daníels ásamt Sinfóníuhljómsveit Detroit í nóvember 2018.
Fleira gúmelaði er að finna í þessari metnaðarfullu útgáfu. Anna Þorvaldsdóttir á verk á fyrstu tveimur diskunum, Þuríður Jónsdóttir á fyrstu og þeirri sem kemur út í næstu viku. Þannig er því einnig farið með Daníel sem átti verk á fyrsta disknum og svo fiðlukonsertinn á þeim síðasta. Haukur Tómasson á aftur verk núna. Það er tónverkið Í sjöunda himni sem sigraði í samkeppni um opnunarverk fyrir Hörpu. Það hljómaði því fyrst á opnunarhátíðinni 13. maí fyrir bráðum 10 árum. Hugsa sér. Það getur ekki verið tilviljun að frá því Harpa opnaði hefur íslensk samtímatónlist fyrir hljómsveit aldrei svifið eins þöndum vængjum um heiminn og einmitt nú.
Og einmitt á þessum þöndu vængjum hefur margt annað líka hlotið byr undir báða vængi. Með samstarfinu við Sinfóníuhljómsveit Íslands hefur líka opnast tækifæri fyrir aðra tónlistarmenn, tónskáld og hljóðfæraleikara að starfa með Sono Luminus. Þannig hafa ekki bara þessar þrjár plötur litið dagsins ljós heldur fjöldi annarra sem bera tónlistar- og upptökufólki fagurt vitni. Hér má nefna STARA Halldórs Smárasonar, kórverk áðurnefndrar Maríu Huldar sem kemur einnig út á föstudag, Der Klang Der Offenbarung Des Göttlichen eftir eiginmann hennar Kjartan Sveinsson, endurútgefna Rhízōma Önnu Þorvaldsdóttur og Vernacular sem inniheldur íslensk einleiksverk fyrir selló leikin af Sæunni Þorsteins. Af nógu er að taka.
III. Um Atlantsála
Um Atlantsála, Atlantic Crossing
RÚV
Aðgengilegt til 15. mars
Varúð – „Spoiler“: Þann 7. júní 1945 sameinast norska konungsfjölskyldan, konungur, krónprins, krónprinsessa og börn um borð í skipi sem siglir inn Óslóarfjörð. Þau hefðu þá verið í útlegð frá því að nasistar hertóku Noreg.
Hér eru magnaðar myndir frá því þegar konungsfjölskyldan kemur heim 1945. Þarna sjást minni sem eru endurgerð nokkuð nákvæmlega í þáttaröðinni. Myndbandið er fengið af vef norsku konungsfjölskyldunnar, kongehuset.no.
Þessi atburður er endurgerður á lokamínútum norsku sjónvarpsþáttaraðarinnar Um Atlantsála (Atlantic Crossing), sem segir sögu norska konungsins Hákons fimmta og hans fjölskyldu á stríðsárunum. Okkur datt í hug að mæla með þessum þáttum fyrir áskrifendur en þeir eru á dagskrá RÚV um þessar mundir en öll serían, 8. þættir er aðgengileg á Spilaranum. Ástæðan er ekki síst sú að þættirnir eru hugguleg viðbót áhorfs fyrir aðdáendur Krúnunnar (The Crown). Hér er nefnilega um sannsögulega atburði að ræða, færða í dramatískan og auðvitað skáldaðan stíl og sögupersónurnar í nánustu fjölskyldu þeirra í Krúninni. Hákon fimmti giftur Lovísu konungsdóttur frá Englandi, sonardóttur sjálfrar Viktoríu.
Sjónarhorn þessarar frásagnar er krónprinsessunnar, Mörtu. Hún er sænsk prinsessa og nýlega gift norska ríkisarvanum Ólafi (fimmta). Þegar Þjóðverjar ráðast á Noreg streytast Norðmenn á móti, skjóta niður þýskt herskip og neita að semja um yfirráð Hitlers. Skammt frá, á ættjörð Hákons Noregskonungs er bróðir hans við völd, Kristján 10. Þar fóru málin öðruvísi, ríkissjórn Dana gafst strax upp og samdi um hernámið.
Þessari atburðarrás allri eru gerð skil í kvikmyndinni Kongens nei frá 2016 sem ég sá í Bíó Paradís á sínum tíma og kunni að meta.
Aftur að Mörtu. Hún er leikin af Sofiu Helin sem margir sjónvarpsaðdáendur muna eftir úr dönsk-sænsku þáttaröðinni Brúnni. Marta er þriggja barna móðir og flýr til norður Noregs með koungi, krónprinsinum og ríkisstjórninni. Hún tekur svo að sér að koma börnunum, Ragnhildi, Astrid og Haraldi í skjól, fyrst til ættjarðarinnar, hinnar hlutlausu Svíþjóðar. Svíþjóð fær aðeins á baukinn fyrir að hafa kannski ekki verið alveg eins hlutlaus og Svíar hafa meint. Allavega getur sænsk prinsessa, bróðurdóttir konungsins, ekki dvalið lengur í heimalandinu enda norskur stríðsflóttamaður. Úr verður að hún, börnin þrjú og barnfóstra og hirðdama drífa sig til Petsamó í Finnlandi þar sem skip sent sérstklega af Franklin Roosevelt bíður þeirra og flytur yfir Atlantsála til Bandaríkjanna. Þau voru ekki þau einu sem sigldu frá Petsamó. Lesendur kannast kannski við bókina Þegar heimurinn lokaðist sem kom út í fyrra og segir frá siglingu Esjunnar frá Petsamó til Íslands.
Þættirnir segja svo frá samskiptum, oft á tíðum helst til nánum að sumra mati, Roosevelt og Mörtu meðan á dvöl hennar í Bandaríkjunum stendur. Þar spilar inní hlutverk hennar sem sendiboði norsku útlagastjórnarinnar í Lundúnum og ósk Norðmanna um að Bandaríkin skerist í hildarleikinn í Evrópu. Franklin er efins en kona hans Elenor (Harriet Sansom Harris) kærir sig ekki um að blanda Bandaríkjunum í stríð.
Rauði þráðurinn er sum sé framlag Mörtu, áhrif hennar, persónuleg og í krafti stöðu hennar, á hvernig fór að lokum. Sjálfsagt margt til í þessu þó smáatriðin séu skálduð.
Saga núverandi konungsfjölskyldu í Noregi er ekki löng. Hákon fimmti sem er konungur þegar sagan gerist var kosinn í hlutverkið eftir sambandsslitin við Svíþjóð 1905. Danskur prins giftur enskri prinsessu verður kóngur. Sonur hans Ólafur eignast Harald með sinni sænsku Mörtu. Og Haraldur fimmti, litli bróðirinn í þáttunum, heldur upp á það í dag, 17. janúar, að hafa verið 30 ár á valdastóli í Noregi.
Góðar kveðjur,
Edda og Greipur
Eitt enn…
Ljósmyndaskólinn opnaði útskriftarsýningu á dögunum í Ljósmyndasafni Reykjavíkur sem er einmitt statt í einu af okkar góðu samkomuhúsum í 101, Menningarhúsinu í Tryggvagötu sem einnig hýsir Borgarbókasafnið. Sýningarstjóri er Katrín Elvarsdóttir sem sjálf er frábær ljósmyndari og vert er að fylgjast með. Eitt verkanna á sér birtingarmynd á Instagram og við mælum með að kíkja á það og jafnvel splæsa í heimsókn á sýninguna og kanna hvað þessum upprennandi listamönnum er ofarlega í huga. Hlín Arngrímsdóttir er einn útskriftarnema og í verki hennar Sóttkween á Instagram tekur hún fyrir hugmyndir um sóttkví og hvernig horft er á tímann sem fjölmargir hafa þurft að umbylta á veirutímum og hvernig hann hefur sumpart verið upphafinn og sveipaður rómantísku ljósi. Hlín snýr rómantíkinni á hvolf og sveipar ástandið öðrum og ógnvekjandi andblæ sem minnir á einmanaleikann og dökku hliðar faraldursins og félagslega einangrun hverrar eftirköst eiga eftir að fylgja samfélögum langt inn í framtíðina.