Þrír gamlir kallar
Gæðamolar af höfuðborgarsvæðinu með fullveldiskaffinu
Sunnudagurinn 1. desember
Til hamingju með daginn. Hér koma þrenn meðmæli um verk gamalla kalla. Nú standa yfir fræðandi sýningar um verk tveggja helstu hönnuða Íslands fyrri tíma, báðar heimsóknanna virði, jafnvel í sömu ferðinni. Ásinn stoppar bæði nálægt Hafnarborg og Hönnunarsafninu. Hafið þið veitt lagalistanum okkar á Spotify athygli? Hann er að finna neðst í hverju fréttabréfi. Á honum eru núna tveir kaflar úr Messíasi eftir Händel. Við mælum með tónleikum í Hallgrímskirkju þar sem verkið hljómar í heild um næstu helgi.
I. Guðjón Samúelsson
Ef Guðjón Samúelsson, arkitekt og áður Húsasmíðameistari ríkisins til þrjátíu ára, hefði ílengst í Danmörku þar sem hann var í námi, væri svipur Reykjavíkur annar. Ráðamenn í útlandinu komu auga á hæfileika Guðjóns og honum stóðu til boða girnileg tækifæri til að starfa sem arkitekt erlendis. Sjálfur sá hann að tækifæri hans væru margslungnari á Íslandi og að hann ætti kost á að móta svip höfuðborgarinnar og ýmissa bæja úti á landi. Það væri einstakt tækifæri.
Til námsins í Kaupmannahöfn hlaut Guðjón styrk frá Alþingi, einskonar listamannalaun þess tíma, en hann var sem kunnugt er fyrstur Íslendinga til að ljúka háskólaprófi í byggingarlist. Það var fyrir akkúrat hundrað árum, og ljóst og létt að sjá hve margt hefur breyst í borgarmyndinni á þeim (skamma) tíma.
Nú stendur yfir sýning um starfsferil Guðjóns í Hafnarborg í Hafnarfirði. Við mælum með henni enda er hún mjög fræðandi og fallega upp sett með texta Guðjóns sjálfs í forgrunni. Sýningin er einskonar samantekt á verkum hans og gerir þeim skil með textum, módelum og teikningum af borgarskipulagi og einstökum byggingum sem urðu og urðu ekki. Hún hefur einnig að geyma bráðskemmtilega litla kvikmynd þar sem Guðjón kemur í matarboð til Jónasar frá Hriflu. Kvikmyndin á sér ekki frekari skýringar í sýningunni, en er frekar sætt innlit í stemningu þess tíma. Jónas frá Hriflu var mikill stuðningsmaður og vinur Guðjóns, en eins og þjóðþekkt er, ekki óumdeildur, og kann að vera að Guðjón hafi á köflum hlotið ósanngjarna gagnrýni sökum tengsla þeirra. Ágætt dæmi um slíka gagnrýni birtist í svari Guðjóns í Vísi, við grein í Morgunblaðinu, þar sem hann rökstyður ákvarðanir sínar varðandi byggingu Sundhallarinnar í Reykjavík.
Teikning af Sundhöll Reykjavíkur, tekin af teikningavef Reykjavíkurborgar. Vefur sem við mælum eindregið með að grúska í og hefur að geyma gamlar og nýjar teikningar af byggingum borgarinnar, samþykktar og ósamþykktar.
Ágústa Kristófersdóttir, safnstjóri Hafnarborgar er annar tveggja sýningarstjóranna og hinn er Pétur Ármannsson, einn okkar helsti fræðimaður í sögu íslenskrar húsagerðar. Pétur flytur einmitt fyrirlestur um verk Guðjóns í Hafnarborg á þriðjudagskvöld kl. 20.
Bók um höfundaverk Guðjóns mun koma út á næsta ári í útgáfu Hins íslenska bókmenntafélags.
Guðjón Samúelsson húsameistari
Hafnarborg í Hafnarfirði.
Stendur til 12. janúar 2020
II. Messías í Hallgrímskirkju Guðjóns
Talandi um Guðjón Samúelsson. Hér eru meðmæli með tónleikum í þeirri byggingu Guðjóns sem er án efa þekktust utan landsteinanna, Hallgrímskirkju. Óratorían Messías er oft flutt í aðdraganda eða á stórhátíðum kirkjunnar. Saga hennar segir frá veru Jesúsar á jörðinni, komu hans og brotthvarfi og hentar því vel til flutnings bæði á jólum og páskum.
Mótettukór Hallgrímskirkju er einn fremsti kór landsins. Það er því gleðilefni að kórinn taki Messías nú til flutnings í fyrsta skipti – eiginlega hálf lygilegt að hann hafi ekki drifið í þessu fyrr. Með kórnum kemur fram góður hópur tónlistamanna. Alþjóðleg barokksveit skipuð úrvalshljóðfæraleikurum víðs vegar að úr heiminum og einsöngvararnir eru Herdís Anna Jónasdóttir, sópran, sem einhverjir gætu munað eftir úr aðalhlutverki La Travíata Íslensku óperunnar í vor sem hún hlaut Grímuna fyrir, David Erler, kontratenór, frá Þýskalandi, Martin Vanberg, tenór, frá Svíþjóð og Jóhann Kristinsson, barítón. Hann hlaut í fyrra Íslensku tónlistarverðlaunin sem bjartasta vonin.
Það er sniðugt til þess að hugsa að þegar Händel skrifaði Messías var hann í raun að skera niður. Hann endurvakti óratoríuna í stað þess að halda áfram að setja upp æ umfangsmeiri óperur. Nú á tímum aðhalds og þegar brennur á að minnka neyslu má hafa í huga að óratoríuformið, sem á rætur sínar að rekja til árdaga 17. aldar, var umhverfisvænni og hagkvæmari tónlistarflutningur án þess að minnka mikilfengleika tónlistarinnar sjálfrar. Búningar og sviðsmynd óperunnar voru óþarfi.
Óperur og óratóríur barrokktímans eiga nefnilega margt sameiginlegt; eru skyld form. Í hvoru formi um sig eru einsöngvarar og söguleg framvinda keyrð áfram í tónles-köflum en tónlistarlegir hápunktar aríur og svo kór- og hljómsveitarkaflar. Líkt og í Messíasi eru óratóríur oftast trúarlegs eðlis en óperurnar frekar um misspennandi örlög manna eða ævintýrapersóna.
Það er óhætt að segja að það sé úr nógu að velja þegar kemur að aðventu- og jólatónleikum, úrvalið er yfirgnæfandi. Sumir fara á marga, aðrir ekki neina. Framlag Mótettukórs Hallgrímskirkju til þessarar ofgnóttar tónleika þessi jólin er sum sé ekki af verri endanum. Við mælum því með hátíðarstund í Hallgrímskirkju um næstu helgi, 7. og 8. desember.
Messías eftir Händel í Hallgrímskirkju,
7. desember kl. 18 og 8. desember kl. 16
III. Hönnun Sveins Kjarval
Árið sem Guðjón Samúelsson útskrifaðist í Kaupmannahöfn, fæddist í sömu borg þeim rithöfundinum Tove Merrild og Jóhannesi Sveini Kjarval listmálara, sonurinn Sveinn Kjarval. Hann lærði til húsgagnahönnuðar og innanhúsarkitekts og var nokkuð atkvæðamikill á því sviði. Sveinn hannaði fjölmarga stóla, borð og aðra innanstokksmuni sem sumir hverjir þóttu nýstárlegir og spennandi, t.d. raðsófinn lauflétti sem hægt var að raða saman eftir hentisemi. Reglulega hressandi fyrirbæri, sem mætti endurvekja.
Nú stendur yfir í Hönnunarsafni Íslands sýning um starfsævi Sveins. Hún er fræðandi og veitir góða innsýn í tíðaranda þessara mótunarára Reykjavíkur. Hún er góð áminning um að vandað handverk var í hávegum haft og að framleiðsla á húsgögnum og vaðmáli var töluvert mikil.
Algengt var á þessum tíma að hönnuðir og arkitektar mótuðu heildarásýnd verslana, heimila, veitingastaða, skólabygginga og þar fram eftir götunum, en ráðrúm til slíkrar heildarhugsunar minnkaði svo með sparnaði og aukinni fjöldaframleiðslu og innflutningi húsgagna og húsbúnaðar.
Það er ánægjulegt að sjá að þessir þættir virðast hægt og rólega vera að finna sér nýjan farveg, og hönnun nytjahluta, húsgagna, vefnaður, staðbundin framleiðsla og vandað handverk orðin æ meira áberandi. Dæmi um þetta má sjá á nýlegum veitingastað Yuzu við Hverfisgötu þar sem HAF Studio hönnuðu heildarásýnd staðarins. Húsgögn voru sérsmíðuð fyrir staðinn og nú hafa þau útfært hluta af þeim til almennrar framleiðslu.
Sveinn Kjarval – Það skal vanda sem lengi á að standa,
Hönnunarsafni Íslands í Garðabæ.
Stendur fram á mitt ár 2020
Með aðventukveðju,
Edda og Greipur
Við erum að hlusta á Hipsumhaps og Händel. Við settum líka Tunglskinssónötu Beethovens á fóninn en sagan segir að Guðjón Samúelsson hafi ósjaldan gripið í píanóið og sónatan nr. 14 hafi oft hljómað á heimili hans við Skólavörðustíg.
Smá í viðbót : við mælum með
Gæðastund í umferðinni 🚗
Eigið þið akandi leið um Hverfisgötuna er kjörið að veita athygli verkum Bjarkar Guðnadóttur í gluggagalleríinu Wind and Weather Window Gallery, í húsi númer 37, en galleríið hefur verið starfrækt um nokkurra ára bil og býður vegfarendum upp á einskonar smásýningar. Reglulega fín starfsemi í miðborginni.
…og bendum á Ljósabasar Nýlistasafnsins sem opnar í dag. Góður sunnudagstúr fyrir þá sem hyggja á kaup á myndlist og geta þá um leið styrkt Nýlistasafnið.