Sunnudagurinn 22. mars 2020
Nú er tíminn sem mun breyta lífum okkar allra um alla framtíð. Sameiginleg gildi samfélaga verða ekki aftur söm. Og það er ábyggilega gott til lengri tíma litið. Við forréttindapésarnir getum þó notið þess að skipta um takt, vera mikið eða jafnvel alfarið heima, hægja á, en skorta samt ekki neitt (frekar en fyrri daginn). Við ætlum að njóta þess og hlakka líka til að geta knúsað ástvini okkar þegar þar að kemur. Hér koma því molar sem bjóða upp á algjöra einangrun í tónleikasal, fjöruferð í einrúmi eða heimsókn í sýningarsal með nægu plássi til að reglum sé fylgt.
I. Erling T. V. Klingenberg
„Aldrei vanmeta mátt hins brjóstumkennanlega“ skrifar Magnús Sigurðarson, einn af mörgum köllum sem skrifa texta í sýningaskrána sem fylgir sýningunni Erling T. V. Klingenberg.
Hún er yfirlitssýning á verkum Erlings Klingenberg, fyrsta einkasýning hans í mjög langan tíma og fyrsta sýning listamanns í báðum sýningarrýmum Marshallhússins; Nýlistasafninu og Kling&Bang, sem Erling stofnaði einmitt ásamt fleirum fyrir allmörgum árum síðan. Kling&Bang er vissulega eitt mikilvægasta frumkvæði listamanna á Íslandi og Erling sannarlega ein af vítamínsprautunum í íslensku myndlistarlífi samtímans. Sýningarstjóri er annar stofnenda Kling&Bang, Daníel Björnsson og segist mér hugur um að samtölin hafi verið mörg og skemmtileg.
Einlægur áhugi Erlings á listamanninum sjálfum, ummerkjum hans og efnivið - kannski virku efnunum í listinni ef svo má segja - er samþjappaður á sýningunni í hans eigin verkum sem birta allt þetta. Karlmennskuna, Listamanninn með stóru L-i, handtak hans, glasið sem hann drakk úr, pensillinn sem hann málaði með, fötin hans, saurlífið sem hann lifði, pissusporið hans, bitför, punghár (erfðaefnið) og fjölmargar myndir af listamanninum blandaðar við portrait af frægum listaköllum. Meira að segja bílinn sem hann flutti verkin sín í, sem stendur enn á planinu, en hefur nú verið grandað af risahnullingi. Rétt eins og loftsteinn hafi dúndrast í hann miðjan og egóið sé nú loksins að bresta undan þunganum. Verkið sýndi Erling fyrst í Sligo (!) á Írlandi.
Frátekið fyrir Erling T. V. Klingenberg. 8 tonna steinn, sendibíll, flutningskassar, listaverk.
Samhengið núna er kannski óvart en vafalaust ekki tilviljun og alveg í takt við tíðarandann og þessi óvæntu tímamót sem við nú lifum, sem munu óhjákvæmilega krefjast marglaga breytinga á hugarfari okkar og lifnaðarháttum.
Við erum einu selbiti frá frelsi undan standklukkunni og kólfi hennar, einu andvarpi frá því að anda léttar, fá slaka í axlir, súrefnisflæði í staðnaða hugsun. Það er sérhverrar manneskju að vera sinn Fáfnisbani, drepa orminn, dreifa gullinu.
Það er Bergur Ebbi sem skrifar svo í sýningarskránni, um kynferðislega græðgi og verkið Skapa, sköpum, videóverk þar sem þysjað er inn á eitthvað óskiljanlegt, sem reynist svo vera fremsti hluti typpis, sem virðist tala og endurtaka í sífellu orðin „skapa, sköpum“, með mismunandi áherslum og sleftaum í vikinu. Þetta verk er bara svo fyndið og svo gott að ég kætist í hvert skipti sem ég sé það.
Sýningin í heild sinni úðar þessari leikgleði og prakkaraskap yfir gesti og ljóst er að auðvelt er að gleyma sér og flækjast á milli hæða og grúska í hverju verki fyrir sig. Þau fjalla nefnilega einhvern veginn um okkur öll, þetta margumtalaða egó sem við, brjóstumkennanlegar manneskjur þvælumst öll með og flækjumst sífellt í. Sýningin sem heild hnýtir verk Erlings því ekki bara vel saman og birtir þau hvert í samhengi við annað, heldur endurspeglar hún stærri mynd mannlegs eðlis. En við erum ábyggilega bara einu selbiti frá okkar eigin gulli.
Birki Kristinssyni, safneignarfulltrúa Nýló færi ég hugheilar þakkir fyrir að létta á sóttkvínni með stórgóðri videóferð um sýninguna. Vert er að benda öðrum í sóttkví á að umræddur sendibíll er kjörinn sem áfangastaður í göngutúr, eða sem **gæðastund í umferðinni**. Aðrir geta brugðið sér í Marshallhúsið sem er (enn um sinn a.m.k.) opið, en vítt er þar til veggja og andrými gott, þó vert sé að minna á tvo metrana.
Erling T.V. Klingenberg,
Kling&Bang og Nýlistasafninu, Marshallhúsinu, Grandagarði 20.
Sýningin er (vonandi) opin til 26. apríl.
Við erum að hlusta
Notalegir heimilistónar úr ýmsum áttum og frá ýmsum tímum eru í öndvegi á okkar heimilum þessa dagana.
II. Slíjmbað
Fyrst egóið (sem ég misritaði sem „egóð“ í uppkasti) fer nú í gegnum umbreytingu, er við hæfi að taka dýfu ofaní jörðina sjálfa og baða sig í henni og næra hverja frumu andans og líkamans.
Þari, eitt elsta líf jarðar, og heitt vatn er eitt af því sem við eigum nóg af víða um land. Þarinn er stútfullur af kraftaverkasöltum og slímugum steinefnum og við mælum með að áskrifendur bregði sér í þarabað heima. Það er leikandi létt og við látum hér fylgja uppskrift af þarabaði. Þarabaðshefðin er rík meðal Íra en hefur í litlum mæli ratað til Íslands. Írarnir nota þarann úr böðunum svo til að næra túnin í sveitunum.
Slíkt ofurnærandi bað má útbúa með því að bregða sér í fjöru (á fjöru, gjarnan háfjöru - sjá flóðatöflur á netinu, t.d. hér) með skæri eða ágætan lítinn hníf og fötu eða þvottabala. Almennt er talið að hafið við Íslandsstrendur sé hreint, og þarinn góður í böð, en veljið fjöru fjarri skólphreinsistöð eða einhvers konar verksmiðju. Fatan er fyllt af þeim tegundum af þara sem viðkomandi þykja lokkandi, við mælum með að taka nokkrar tegundir. Í flestum fjörum er bæði sagþang (tenntir jaðrar), skúfþang, dvergþang (gulleitt) efst í flæðarmálinu, klappþang (brúna bóluþangið) og klóþang neðar í fjörunni. Njótið gjarnan útsýnisins og drekkið í ykkur hafgoluna og sjávarniðinn og varðveitið í huganum þar til heim er komið. Nokkrir lítrar af vatni eru soðnir, kannski fjórir eða fimm, og þeim hellt yfir þarann, látið liggja litla stund, 2-3 mínútur. Þarna munu eiga sér stað töfrabrögð, fylgist vel með. Tappinn er settur í baðkarið. Gúmmulaðinu er svo öllu gusað beint í baðið og það fyllt með hæfilega heitu vatni. Náttúrunni er svo smeygt ofaní náttúruna og slakað. Að baði loknu getur þarinn ratað aftur í fjöruna, í moltuna eða bara út í garð.
Við undirbúning þarabaðanna við Gróttu. Mynd: Styrmir Kári
Fyrir nokkrum árum síðan bauð Slíjm sf. gestum í þaraböð við Gróttu. Slíjm er samstarf ykkar einlægrar og Kristínar Gunnarsdóttur og höfum við unnið þónokkuð mörg verk saman. Öll höfðu þau allsnægtirnar sem eru í kringum okkur að leiðarljósi og einlæga leit að leiðinni heim. Í vinnuferð á Írlandi var okkur boðið í hefðbundið þarabað í Sligo (!), það var innandyra og okkur ljóst að við myndum staðfæra þessa ríku upplifun á okkar heimaslóðum. Í þaraböðin í Gróttu tókum við á móti um fimmtíu manns, þremur í einu, og var hver gestur leiddur í gegnum lítið ferðalag og í baðkar í fjörunni.
Gestur í þarabaði Slíjms við Gróttu. Mynd: Hulda Sif Ásmundsdóttir
Í böðin var notaður þari úr fjörunni og heitt vatn úr nærliggjandi borholu. Talsvert rok var þá daga sem böðin stóðu yfir og voru gestir ánægðir með böðin, hörkulegan vangasláttinn, ljósadýrðina, fjallasýninina og ólgandi hafið, en hver og einn gestur hafði sitt einkaútsýni, ja, rétt eins og í lífinu sjálfu.
Slíjmbað, í boði allan ársins hring
Flóðatöflur má finna á netinu, t.d. töflu fyrir höfuðborgarsvæðið í mars 2020 hér
III. Tímaferðalag í sófanum heima
Nú ætlum við að mæla með tónleikaferð, tilvalinni eftir gott þarabað. En ekki bara venjulegri ferð í tónleikasal á Höfuðborgarsvæðinu heldur tímaferðalagi til Berlínar. Áfangastaðurinn er Berlínarfílharmónían við Herbert von Karajanstræti númer 1 þann 10. september árið 2017.
Árið 2008 opnaði Fílharmóníuhljómsveit Berlínar nýjan tónleikasal, rafrænan, sem gengur undir nafninu The Digital Conert Hall. Þá má segja að þessi þá 120 ára gamla hljómsveit hafi tekið stórt skref til nútímavæðingar án þess þó að breyta neinu. Í gegnum tíðina hafa hljómsveitir heimsins tekið breytingum og einhverjar reynt að keppa við harðan dóm tískubylgja og tíðaranda. Svo virðist samt vera að þeim hljómsveitum sem hvað harðast hafa haldið í hefðir og sett kjarnann; tónlistarflutninginn, í forgrunn hafi tekist að sigla lygnasta sjóinn. Hér er þó ekki átt við þau gæfuspor sem hljómsveitir tóku þegar konum var hleypt í sveitirnar. Eiginlega ótrúlegt að Fílharmóníusveitin í Berlín hafi fyrst tekið upp á því 1982.
Nýlega ákvað hljómsveitin að gefa þeim sem vilja mánaðaraðgang að þeim hundruðum tónleika sem nú hafa verið sendir út frá Berlínarfílharmóníunni undir hatti The Digital Conert Hall. Þetta er gert til að vekja athygli á þessari góðu þjónustu nú á tímum kórónaveirunnar. Hinn rafræni tónleikasalur er aðgengilegur sem forrit í flestum snjallsjónvörpum, Apple TV, snjallsímum og spjaldtölvum.
Það er finnski hljómsveitarstjórinn Susanna Mälkki sem heldur um tónsprotann á tónleikunum. Það eitt að hún stjórni er ástæða til að koma sér vel fyrir í tónleikasalnum, hvort sem er í Berlín eða heima í stofu. Hún er tíður gestur í mörgum helstu tónleikasölum heims; er aðalhljómsveitarstjóri Fílharmóníunnar í Helsinki og aðalgestastjórnandi Fílharmóníusveitar Los Angeles. Hún hefur stjórnað Sinfóníuhljómsveit Íslands í tvígang 2004 og 2010.
Á efnisskránni eru þrjú verk. Tónleikarnir hefjast á verki eftir stórvin hljómsveitarinnar Ferruccio Busoni sem sveitin frumflutti fyrir 100 árum. Þetta eru valsar sem eru innblásnir af ómi frá kaffihúsi (kaffihúsi fyrir 100 árum, teygist á ferðalaginu). Þá tekur við glæsilegur annar fiðlukonsert Béla Bartóks. Einleikari er Gil Shaham sem er eftir glæsilega frammistöðu klappað lof í lófa og leikur hann því lítið aukalag eftir Bach.
Eftir stutt hlé er svo komið að miklu uppáhalds verki okkar. Það er sinfónía nr. 2 eftir landa Súsönnu, Jean Sibelius. Sinfónían er full af flottum stefjum, stundum eins og hálfgerð syrpa. (Sinfóníuhljómsveit Íslands hefur margoft flutt sinfóníuna og hér er upptaka á Youtube frá tónleikum í Eldborg nokkrum mánuðum síðar.)
Sannarlega hátíðleg stund í vændum fyrir tónleikagesti á ferðalagi í tíma og rúmi. Komið ykkur vel fyrir, slökkvið á farsímunum (ljós frá þeim trufla sannarlega aðra tónleikagesti) og hóstið í olnbogabótina eins hljótt og þið getið. Góða skemmtun.
Susanna Mälkki og Gil Shaham,
Fílharmóníusveit Berlínar, Digital Concert Hall.
Sunnudagurinn 10. september 2017.
Kærar kveðjur heim,
Edda og Greipur